Tailand dini ritualları, tropik meyvələri, ada və sahilləri, turistik yerləri, ilan-fil-festivalları, longneck qəsəbəsi (uzunboylu insanlar yaşayır.), təbiəti və ən əsası mətbəxinə görə çox məşhurdur.
Tropik meyvələr:
Təbiəti:
Görməli yerlər:
(Longneck qəsəbəsi)
Bazarın içindən keçən qatar:
Festivallar:
Bazarlar:
Gecə həyatı:
Sizə min-bir yemək resepti verməyəcəm. Əgər ora bir turist olaraq getsəniz görə biləcəyiniz "street food" adı ilə böcəklərin, müsəlmanlıqda dinə zidd heyvanların (it, timsah, donuz və s)
yemək kimi küçələrdə servis edilməsi qəribə gələ bilər ki, bu entri onlar haqqındadır.
Danışacağıq:
1) Tailand küçə yeməkləri nələrdir? Qiymətləri? Dadları nəyə bənzəyir?
2) böcək yeməyin elmdə yeri
3) böcəkdən iyrənmə
4) onlarda olan protein dəyəri, bu proteinin toz halına salınması
5) Gələcəkdə böcəklərin alternativ bir yemək kimi verilməsi, böcəyə təşviq
<<1>> Ona keçməzdən əvvəl kluad toy (fried banana) adlanan bu yemək var ki, bazarda və restoranlarda görə bilərsiniz. Deməli yaşıl bananların üstünə qazlı su, düyü unu, şəkər və ən sonda da krem əlavə edib hind qozu və ya susama batırıb qızardırlar. Bu tailandda daha çox uşaqlar arasında məşhur şirniyyat idi.
Ma leng tod dedikləri qızardılmış böcəklər
(heyvanlar aləminin 3/4-ü) (tailanddan əlavə ısanda və şimalda həm bangkokda, həm də chiang mai kimi böyük şəhərlərin bazarlarında tapıla bilər.
Bu porsiya 6 dollardır.
Uzaqdan baxsanız, çeşidbəçeşid çərəz kimi görəcəklərinizə yaxından baxsanız avqust böcəkləri, tarantula, əqrəb, qırmızı qarışqa, hamam böcəyi, soxulcan, ipək böcəyi, cırcır böcəkləri, arı yumurtaları, qarışqa yumurtaları, termitlər, çəyirtkə eyni zamanda oranın yağışlı vaxtına düşsəniz bambuk qurdları da tapa bilərsiniz. Ardıcıl düzüldüyünə görə tailandın qatarı "express train" adını verirlər.
Bambuk qurdlarını tapmaq üçün 3 gün yeriyirlər, çadır qururlar, koloniyalı(çox böcək olan) ağac tapdıqda ağacı kəsirlər və diri-diri yağa atıb yeyirlər. Hətta qızartsalar belə 3 ay onları yemək üçün saxlamaq olarmış. Qət edilən məsafənin çoxluğu belə onlara zövq verirmiş. Sırf qurd uğruna.
Bu qurdun 1 kilosunu 3 abş dollarına satılır. Mal hər 100 km uzaqlıqda qiyməti 1.20 dollar artır. Bazarlara isə 15 dollara gəlib çıxır.
Düyü ilə yeyilən bu böcəklərin pir porsiyasında 9.6 qram protein var. Ən çox proteini olan 1 posriyada 19.8 olmaqla böyük su böcəyidir. Bu böcəyin dadı qızardılıb ədviyyatlarla verildikdə "lays" cipsisinin dadını xatırlatdığı deyilirdi.
Bəzən gün sonunda manda dərisi (jele kimi) qonaqlara verilir.
Qızardılmış yağdan sonra böcəklərin popkorn ya da xərçəng kimi yavan dadı olur. Ona görə kaffir limon yarpaqları, acı bibər və sarımsaqla qızardırlar.
Ən ləzzətlisi qarışqa, ən dadsızın isə hamamböcəyi olduğu deyilib.
Bəzən alıcılar-> turistlər böcək yemək istəmirlər şorba (isandada) və ya qayğanaq yeyirlər. Amma elə onların içində qarışqa yumurtası və ya ipək qurdları ola bilir.
Eləcə də siz narahat olub sırf yeni dad axtarışı ilə bir neçə böcəyi qabınıza qoyarkən bilməlisiniz ki, hətta sizə verilən sous bəzən nam phrik maegda deyilən su böcəklərindən hazırlanır. (Arada)
Böcəklərin hər biri fərqli qiymətdədir, amma şəklini çəkmək 10 baht yəni təqribi 50 qəpikdir.
Hind, çin, cənub-qərbi asiya mətbəxinin qarışığı olan tailandda hind qozu və ədviyyatlar elə bu küçə yeməklərində tez-tez istifadə olunur.
Ümumən, 1400 böcək növü yeyiləbilən olaraq qəbul edilib.
<<2>> entemofoji- böcəklərin mədəniyyət və bioloji(protein) cəhətdən , qida kimi yeyilməsidir. Tibdə antrope-entomofaji deyilir. Günümüzdə asiya, afrika, Latın amerika başda olmaqla 2 milyar insan 1900-dən çox böcək növünü yeyir.
Bpcəklər qida kimi əsasdır, çünki inkişaf etməmiş ölkələrdə tapa bilmədikləri ət, taxıl, süddə olan qida dəyərlərinin böcəkdən alınması üçündür.
Ən çox Yeyilən böcək növləri:
>31 % coloeptera (qıl qanadlı)
> 18% lepidoptera (pulqanadlı)
> 14% hymoneptera (zarqanadlı<- avqust böcəyi bura aiddir.)
> 13% orthoptera (düz qanadlı)
> 10% hemiptera (yarım qanadlı)
Dediklərinə görə yeyərkən ətrafları və qanadları dişləri arasına keçərək xırt səsi verir, amma fərqli mədəniyyətləri tanımaq üçün yeməyə dəyərmiş.
<<3>> patogen (xəstəlik) və toksik riskləri var imiş. Fda təşkilatı bu işə nəzarət edir və böcək fermaları açırlar. 2017-ci ildə bu bazarın gəliri 55 milyon dollar, 2024 də isə ~45 faiz daha artacaqdır.
alıcılar böcəkləri yeməkdə məqsəd görmürlər. Onlar faydalarını bildikdən sonra psixolojik (+damaq dadı, din, mətbəx fərqliliyi kimi) səbəblərdən(iyrənmə) yemək istəmirlər. Amma bəziləri onları toz halına salıb çörəyə və makarona qata bilirlərmiş.
Biri 500 baht-dır, yəni 25 azn.
<<4>> bir cırcır böcəyinin 100 qramında 68.7 % protein varkən qırmızı ətdə bu 68,7 faiz, morina balığında 28.5 %-dir.
onlarda həmçinin ammonium turşusu da vardır. (50-80% -> yüksək protein səviyyəsi) (insanlara vacib)
insan bədəni ondakı proteinin cırcırda 76.2-i, un qurdunda 75,7 faiz proteini üəbul edirmiş.
Həmçinin böcəklərdə yağ və omeqa yağ turşusu da var.
Bədəni örtən xitin qat ->lif qaynağıdır. Bu qatı mənimsədikdə bədən daha yaxşı protein qəbul edir və bağırsaq florasını yaxşılaşdırır.
Təcrübə: gündə 25 dəfə cırcır böcəyi yeyən şəxsin nəcis nümunələrində yaxşı (probiotik) bakteriya sayı 5,7 dəfə artdı.
Böcəklərin quru ağırlığının 5-20 faizi karbohidratdır. Karbohidrat , yağ da enerji mənbəyidir.
Funfact: maine-dəki məhkumlara yemək kimi xərçəng əti verərmişlər. məhkumlar bunu sevmədi. Amma həmin yeməyi restoranda servis edərək bu kimi seafoodlar məşhurlaşmağa başlandı.
<<5>> gələcəkdə (2050) ətə tələbat artıq ildə 455 milyon ton olacaq. Bunun üçün heyvan fermaları və əkinçilik artacaq. Amma bu zaman böcəyi yeməyə də tələbat artacaq. Ət olmadıqda yeməyə bitkilər, saxta ət, tək hüceyrəlik proteinlər də formalaşacaqdır.
Böcəkləri çoxaldacaqlar. Çünki həm qidadan əlavə , onlar insan və heyvan ifrazları ilə qidalanacaq. Beləliklə təbiətdəki dövrana qoşulub üzviləşdirəcəklər.
Funfact: bir cırcır böcəyinə eyni miqdarda başqa heyvana da yem verildikdə donuz və ya hin heyvalarında 2 dəfə, qoyundan 4 dəfə, danadan 6 dəfə çox qidanı ifraza çevirmişdir, yəni bu böcəklərin standart heyvandan daha çox qidalana biləcəyini göstərir. Eyni zamanda böyükbaş heyvanlara nəzərən az metan, sera, ammonyak yayarlar.
Bitkilər, böyükbaş heuvanlar çox su qəbul edirlər. 2050 də əhali 9 milyard olacaqsa , bu hallar ciddi su qıtlığına səbəb olacaq. Amma böcəklər az su qəbul edəcək.
Heyvan və bitkilərə ərazi lazım olacağından ağacları kəsəcəklər. Amma böcəklər üçün bu lazım olmayacaq.
Təşviq üçün 2013 -cü ildə fao -> qida və əkinçilik mərkəzi sarı un qurdunun yeyilə bilinəcək olduğu və faydalarından deyərək təşviq etməyə çalışdı , bu təsirli oldu.
Sonluq: Siz böcəklər və onu yeyənlər haqqında mənfi düşünürsünüz, amma haradan bilmək olar, bəlkə də o qəbul etdiyiniz protein tozunun tərkibindədir?